کانه‌زایی اپی‌ترمال فلزات پایه- نقره در کانسار گمیش‌تپه‌، جنوب ‌باختر زنجان

کانسار روی- ‌سرب- ‌مس (نقره) گمیش‌تپه در شمال ‌باختری کمربند آتشفشانی- نفوذی ارومیه- دختر و در 90 کیلومتری جنوب ‌باختر زنجان قرار دارد. رخنمون‌های سنگی منطقه معدنی شامل توالی‌های آتشفشانی- رسوبی و رسوبی الیگومیوسن، گنبد نیمه‌ژرف داسیتی و آتشفشانی‌های ریوداسیتی پلیوسن و دایک‌هایی با ترکیب آندزیت پورفیری است. کانه‌زایی اصلی در کانسار گمیش‌تپه در امتداد گسل‌ و شکستگی‌های عادی با روند شمال‌ خاوری- جنوب ‌باختری رخ داده که به سه مرحله برش‌های گرمابی، رگه- رگچه‌های سیلیسی- سولفیدی و سیلیسی- سولفیدی- کربناتی و رگه- رگچه‌های تأخیری نواری غنی از سیلیس و اسپکیولاریت قابل تقسیم است. سنگ‌های میزبان‌ کانه‌زایی شامل کریستال‌‌‌‌‌لیتیک‌توف داسیتی، گنبد نیمه‌ژرف داسیتی و به‌ویژه توف اسیدی است. پاراژنز کانی‌شناسی در این کانسار از پیریت، آرسنوپیریت، کالکوپیریت،‌ بورنیت، گالن، اسفالریت فقیر از ‌آهن، تتراهدریت، تنانتیت و اسپکیولاریت تشکیل شده است. دگرسانی‌های مهم در منطقه معدنی شامل دگرسانی‌های سیلیسی، سیلیسی- سولفیدی، سریسیتی، کربناتی، آرژیلی و پروپیلیتی است. با توجه به الگوی توزیع و پراکندگی عناصر در نمونه‌های مواد معدنی، در میان فلزات پایه، بالاترین تمرکز عناصر مربوط به روی، سرب، مس و نقره است. میانگین عیار عناصر در رگه‌های کانه‌دار، 6 درصد روی، 4 درصد سرب، 2 درصد مس، 88 ppm نقره و 44 ppb طلاست. بر پایه مطالعات ریزدماسنجی میانبارهای سیال بلورهای کوارتز مربوط به مرحله اول و دوم کانه‌زایی، دمای همگن‌شدگی 260 تا 367 درجه سانتی‌گراد، درجه شوری 1/9 تا 9/16درصد معادل وزنی نمک طعام و ژرفای تقریبی کانه‌زایی 956 متر در زیر سطح ایستابی دیرین، به‌دست آمده است. با توجه به درجه شوری میانبارهای سیال کانسار گمیش‌تپه و میزان بالای فلزات پایه، به ‌نظر می‌رسد کمپلکس اصلی حمل ‌کننده فلزات پایه و نقره، کمپلکس‌های کلریدی هستند. شواهد میانبارهای سیال، برش‌های گرمابی، بافت‌های نواری- قشرگون- کلوفرمی و سیلیس‌های بی‌شکل نشان می‌دهند که پدیده جوشش، عامل اصلی در ناپایداری این کمپلکس‌ها و ته‌نشینی کانه‌ها بوده است.